Hạ Trắng

Broadcasted on
Radio 3CR, AM 855
Melbourne, Australia
Thứ hai, 10/12/2007

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=dnWkvhv1mS

hạ trắng

Từ nhiều năm, từ ngày chúng ta biết nghe nhạc tới bây giờ, có nhiều ca khúc hay lắm, bỡi vì nó nói lên tâm trạng của chúng ta. Khi nghe ca khúc đó, chúng ta gởi gắm tâm sự của mình theo những nốt nhạc, những âm thanh trôi nổi, bồng bềnh. Thời gian lướt trôi, những cảm xúc cũng lắng đọng, trầm tích. Có những ca khúc một thời yêu thích, bây giờ nghe lại, rung động có thể còn, nhưng không mãnh liệt dữ dội như trước. Có những ca khúc cứ lưu giữ mãi trong lòng những suy tư, miên man; khó hiểu, hoài như thế…lúc mới nghe và ngay cả sau này cũng vậy, mấy mươi năm sau. Hạ Trắng của Trịnh Công Sơn là một ca khúc như thế.

…………Nhạc Đệm: Hạ Trắng: Saxophone……..

Xin nói một chút về Trịnh Công Sơn. Không cần biết mình ở góc nào của quan điểm chính trị; chuyện đó khi khác hãy nói. Điều chúng ta có thể tin ngay là ai trong số chúng ta cũng yêu thích, không phải một ca khúc, mà là nhiều ca khúc của Trịnh Công Sơn. Khó có thể, trong một lúc, để có thể nói về người nhạc sĩ thiên tài này của chúng ta, cũng như nói về những ca khúc của ông. Thôi thì hãy dừng lại! ngắm một bông hoa thôi: hạ trắng.

Trong cuốn Trịnh Công Sơn 1939-2001- Cuộc Đời Âm Nhạc Thơ Hội Hoạ và Suy Tưởng[1] Trịnh Công Sơn hồi ức về nhạc phẩm Hạ Trắng như sau:

“ Ở Huế mùa hạ, ve kêu râm ran trên những tàn cây như một dàn hợp xướng và nắng nóng oi bức như địa ngục. Thêm vào đó lại còn có gió Lào. Vừa tắm xong là người đã ướt đẫm mồ hôi. Bao nhiêu nhiên liệu tích lũy trong cơ thể đều tan ra thành nước. Những đồ vật và quần áo sờ vào đâu cũng có cảm giác như vừa rút trong lò lửa ra. Những mặt đường gần như bốc khói với nhiệt độ 42 độ, 43 độ.

Có một mùa hạ năm ấy, tôi bị một cơn sốt nặng, nhiệt độ trong người và bên ngoài bằng nhau. Tôi nằm sốt mê man trên giường không còn biết gì. Và bỗng có một lúc nào đó tôi cảm thấy có một hương thơm phủ ngập cả căn phòng và tôi chìm đắm vào một giấc mơ như một cơn mê sảng. Tôi thấy mình lạc vào một rừng hoa trắng thơm ngào ngạt, bay bổng trong không gian đó. Đến lúc tỉnh dậy người ướt đẫm mồ hôi và tôi nhìn thấy bên cạnh giường có một người con gái nào đó đã đến cắm một bó hoa Dạ Lý Hương trắng rất lớn. Chính cái mùi thơm của Dạ Lý Hương đã đưa tôi vào giấc mơ kia. Giấc mơ trong mùa hạ nóng bức. Trong vùng tôi ở quanh đó chỉ có một nhà duy nhất trồng Dạ Lý Hương nên tôi biết ngay người mang hoa đến là ai.

Sau một tuần lễ tôi hết bịnh. Nghe tin bố một người bạn đang hấp hối, tôi vội vàng đến thăm. Ông chẳng có bệnh gì ngoài bịnh nhớ thương và buồn rầu. Câu chuyện rất đơn giản. Hai ông bà đã lớn tuổi thường nằm chung trên một sập gụ xưa. Cứ mỗi sáng, bà cụ thức dậy sớm và xuống bếp nấu nước sôi để pha trà cho ông cụ uống. Một buổi sáng nọ, cũng theo thường lệ bà cụ xuống bếp bị gió ngã xuống bất tỉnh và chết. Mấy người con ở đó tình cờ phát hiện ra và đưa bà cụ về nhà một người để tẩm liệm. Sau đó chôn cất và giấu ông cụ. Khi ông cụ thức dậy hỏi con, mẹ các con đi đâu rồi, thì họ trả lời là mẹ sang nhà chúng con để chăm sóc mấy cháu vì chúng bệnh. Vài ngày sau, vẫn chưa thấy bà về, ông mới trầm ngâm hỏi các con có phải mẹ các con đã chết rồi phải không. Lúc ấy mọi người mới khóc oà lên. Từ đó ông nằm trên sập gụ một mình, cơm không ăn, trà không uống cho đến lúc kiệt sức và đi theo bà cụ luôn.

Câu chuyện này ám ảnh tôi một thời gian. Và sau đó tôi kết hợp giấc mơ hoa trắng mùa hạ với mối tình già keo sơn này như “áo xưa dù nhàu, cũng xin bạc đầu, gọi mãi tên nhau” để viết nên bài “Hạ Trắng”.

………. Hạ Trắng: Lệ Thu hát…..

Tuyệt vời! Tôi hiểu một chút: Hạ Trắng bất hủ là phải, bỡi nó có đầy đủ yếu tố cho một tác phẩm bất hủ: Có mùa hạ, nắng cháy, bạc trắng của xứ Huế; có những cơn mê chập chờn sinh tử, có cánh tay của một người con gái nâng niu những cánh hoa trắng trinh khiết thôn dã trong giấc mơ. Một tình cảm nhẹ nhàng như một săn sóc tình người, dịu dàng như một để ý, một tình thương thuần khiết như giọt nước trong vắt còn đọng trên đoá hoa, một hé nụ của yêu đương, một âm giai nhẹ nhàng, dìu dặt, bảng lãng, lóng lánh, thoáng đến và chợt đi. Một mùi hương hoa thơm ngát đột ngột tràn ngập trong giấc mơ, cô đơn và êm đềm.

Và rồi khi tỉnh giấc mơ, trở về với đời sống bình thường ở chốn hạ thế, đó là một cuộc tình thực, thực như cuộc đời của hai người, bạc đầu thương nhớ để yêu nhau. Ông lão mất một người tình, một người bạn đời thì đúng hơn, nhưng ông cảm nhận sự thiếu thốn, sự quá cô đơn khi mất nhau. Ông lão thật hạnh phúc khi đã sống hết, yêu cùng, yêu tận trái tim ông, tình yêu ông dành cho bà cụ; khi tình yêu đó không còn hình hài để nương dựa, ông lão cũng chấp dứt sự nương dựa của đời mình. Ông lão đã ra đi, về thiên đàng. Ông mất trong khổ đau, và cũng trong hạnh phúc, của một đời người.

Vạt nắng của hạ trắng vút cao điểm nhẹ vào những cuộc tình trẻ trung, chợt đến chợt đi; những tà áo thấp thoáng “mờ xa nẻo mây” của một thời niên thiếu. Vạt nắng mùa hạ trắng đứng bóng giữa trưa soi sáng những cuộc tình trăm năm, những cuộc tình đời người, tưởng chừng như đã trở nên đơn điệu vì đau yếu; chợt bùng lên; và, khi sự mất mát ùa đến, ta chợt nhận ra rằng, khi ta cảm nhận sự thật của sự mất mát đó, ta cũng không còn cảm nhận sự tồn tại của mình có ý nghĩa gì nữa. Hối tiếc, hụt hẫng, như vạt nắng hoàng hôn bất chợt khuất bên kia núi đồi. Ta gọi tên em trong nắng chiều sắp tắt, ta bạc đầu gọi mãi tên em. Vạt nắng mùa hạ trắng đi suốt một đời người.

Xin gọi nắng để em về, gọi nắng về trên vai em, đem hương hoa thơm ngát vào trong giấc mơ của anh, đem nhân ái từ hoà vào đời anh, đem yêu đương làm dịu mát cuộc đời nắng gió của anh. Để anh còn thấy bóng em đổ dài trên đường cát trắng, áo em bay trong gió chiều rực rỡ.

Xin gọi nắng, gọi nắng về rọi trên đôi mắt long lanh buồn của em, nắng về để anh được bàn tay em vỗ về trong giấc mơ. Anh mong gọi được nắng đến trong cơn mơ của mình để luôn thấy em hiện hữu bình yên trong giấc mơ của anh.

Có hương hoa trong ca khúc của hạ trắng, mùi hương hoa trên cung bậc lan tràn làm “hoa bướm say”. Em đến trong cơn mơ của anh, cơn mơ rực rỡ nắng, và trời trong xanh, em đem cánh hoa làm thiên thần trong giấc mơ của anh. Gọi nắng để em về đi suốt giấc mơ của anh, anh hát khúc ca từ cơn mơ, ca khúc đến với anh từ thiên đàng mộng mị:

Gọi nắng! Trên vai em gầy đường xa áo bay
Nắng qua mắt buồn lòng hoa bướm say
Lối em đi về trời không có mây
Đường đi suốt mùa nắng lên thắp đầy

……….Nhạc: Hạ Trắng: Quang Dũng hát…….

Gọi nắng, cho cơn mê chiều, trong chập chờn tỉnh thức, có màu trắng của hoa, có màu trắng của nắng, và bước chân em về, anh tiếc nuối trong giấc mơ, trong cuộc đời của mình. Xin gọi em, xin gọi em: một tình yêu luôn dịu dàng, mà chỉ trong giấc mơ chờn vờn sinh tử anh mới thấy thật trọn vẹn, toàn bích, không có vết sây sướt của đời thường.

Em về đi ngang qua bờ sông nước, nắng và nước giống nhau, cũng mơ màng như giữa mộng và thực, giữa sự tráng kiện cô đơn thiếu vắng của đời thường và sự gầy guộc trọn vẹn hạnh phúc của những giấc mơ. Xin gọi em, gọi em cho nắng về, gầy như một một tà áo dài bay trong tranh vẽ, gầy như một bàn tay chăm chút của em vuốt ve trên những đoá hoa em đem đến cho anh, dịu dàng như cơn nắng buổi mai.

Cơn mê của anh, ơi cơn mê, xin dừng lại! Xin nắng dừng lại đi, đông cứng, để em còn đứng đó khắc ghi trên bầu trời trong xanh, để anh níu thời gian, giữ lại bước chân em. Gọi nắng, cho anh mê mãi trong cơn mơ chiều nay, mãi trong mơ để em còn ở lại với anh; thức vội chi, đời thường, để cảm giác tê điếng khi biết em không còn nữa, khi bước chân em đã rời xa, xa anh, xa những cơn mộng mị của anh.

Gọi nắng! Cho cơn mê chiều nhiều hoa trắng bay
Cho tay em dài gầy thêm nắng mai
Bước chân em về nào anh có hay
Gọi em cho nắng chết trên sông dài

Xin tạ ơn đời, cho ta còn có nhau, còn có nhau cho đến lúc bạc đầu. Trong cơn mê này, trong cơn mơ màng của tôi, tôi đã đưa em về trong cõi thiên đàng. Em bước đi nhẹ nhàng, gió lộng và trời buồn, em đã rời xa tôi.

Xin hát lời tình ca, cảm ơn đời, cảm ơn em. Xin vẽ màu nắng, hương hoa; xin họa tình yêu, và sự dịu dàng của em trong ca khúc của này. Xin khoác lên đời thực âm điệu của giấc mơ, mượt mà phủ lên những gai góc của đời sống; và tình yêu óng ả như vạt nắng bay trong gió chiều mờ xa trên sông.

…..Nhạc: Hạ Trắng: Piano…….

Nhưng! Không có buổi sáng nào gầy guộc mãi với nắng mai mà không được tiếp nối bằng buổi trưa nắng trắng trên sông dài; và không có buổi trưa nào không được tiếp nối bằng buổi chiều gió cuốn mây về núi. Không có giấc mơ nào không có kết thúc. Anh vừa gọi nắng cho em về trong giấc mơ để cùng em đi trong bát ngát hương hoa; nhưng anh biết rằng cơn mơ rồi cũng sẽ qua đi, mùa hạ rồi cũng sẽ mơ màng trôi đi. Anh thức tỉnh, để cùng em về với cuộc sống thực chiều nay, dẫu biết trời buồn và cơn gió cuốn đi những đám mây trắng trong mơ.

Anh muốn mình tay trong tay trong buổi chiều thực bé nhỏ của chúng mình. Anh mong vạt nắng mùa hạ trắng qua đi. Xin tạ ân đời, tạ ơn trời, gọi mùa thu tới, để anh trỗi dậy từ cơn mê ngát hương hoa, và cùng em bằng xương bằng thịt, mình sống một chiều này, mình sống một cuộc đời như người dân thôn dã trong đêm trăng tát nước bên cầu.

Thực tại sao ngắn ngũi quá, không triền miên như cơn mơ. Anh đưa em về chiều nay, nghe trời buồn và cơn gió cao vời vợi. Thực tại nhiều nỗi buồn! Nhưng dẫu sao, xin tạ ơn đời, để anh được cùng em về trong chiều nay. Xin tạ ơn đời, để ta đã có nhau, cho dẫu buổi chiều đi qua nhanh quá. Xin tạ ơn đời đã đem em đến với anh, để mai này, áo xưa dù nhàu, cũng xin bạc đầu gọi mãi tên em.

Anh sẽ mãi nhớ em, mãi nhớ em; kiếp này hay kiếp sau, đời xin có nhau, để bạc đầu không phải tìm em trong mơ, mà ở chính cuộc đời thật này. Mong rằng ta mãi có nhau, để nắng không làm em tan biến vào trong mơ của anh, để anh gọi nắng đem anh vào giấc mơ để tìm em, vì ta đã có nhau.

Anh mâu thuẫn quá, phải không em? Anh gọi nắng, để em bước vào giấc mơ của anh, dịu dàng ở đó. Anh gọi mùa thu tới, để anh trở về thực tại, cùng em đi về trên mặt đường bốc khói, cho dẫu biết, là ngắn ngủi, trời buồn, và cơn gió lộng. Nhưng có cuộc tình nào không mâu thuẫn, có tình yêu nào không có nỗi buồn, có hiện hữu nào không có sự mất mát, có mùa hè nào không gọi mùa thu. Vạt nắng mùa hạ trắng đi qua những mâu thuẫn, đớn đau, tiếc nuối của một đời người. Tâm hồn anh đã một lần mở cửa, em buớc nhẹ vào đời, chúng ta đã có nhau, xin bạc đầu gọi mãi tên nhau. Xin tạ ơn đời về cơn mê này, về giấc mộng đã qua, về những ngày đã tới, xin bạc đầu tạ mãi ơn nhau:

Thôi xin ơn đời trong cơn mê này gọi mùa thu tới
Tôi đưa em về chân em bước nhẹ trời buồn gió cao
Đời xin có nhau dài cho mãi sau nắng không gọi sầu
Áo xưa dù nhàu cũng xin bạc đầu gọi mãi tên nhau.

……………Nhạc Đệm: Hạ Trắng: Khánh Ly hát………….

Nắng chiều, không gầy gò như nắng mai, không rực trắng như nắng trưa, chỉ còn lại những hoa nắng đan cài rơi trên tóc em. Em trở về rời giấc mơ xinh đẹp của anh. Xin gọi tên em, gọi tên em dịu dàng, gọi tên em, một loài hoa trắng trong giấc mơ, trong cơn mê chiều.

Ngày đã tàn, nắng đã khuất trong mây, em rời xa anh, rời cuộc đời anh. Tình yêu, của anh giờ như vạt áo bay trong mây chiều mờ nhạt, suốt đời anh sẽ còn giữ bóng hình em. Gọi tên em mãi tình yêu mộng mị của anh. Gọi tên em mãi suốt cơn mê dài của đời anh, suốt những ngày còn lại của cuộc đời anh

Gọi nắng! Cho tóc em cài loài hoa nắng rơi
Nắng đưa em về miền cao gió bay
Áo em bây giờ mờ xa nẻo mây
Gọi tên em mãi suốt cơn mê này...

Giấc mơ đẹp nào cũng ngắn ngủi. Trăm năm vẫn quá ngắn ngủi để yêu nhau, không phải để lý luận đúng sai hay dở, mà chính là để cảm nhận tấm lòng dành cho nhau. Hạ trắng không phải để hiểu, để phân biệt. Hạ Trắng chỉ vỏn vẹn hơn 100 chữ không đầu không đuôi, không mở không kết, không mờ không rõ, hư ảo dịu dàng như một vạt nắng, không đụng được như hương hoa.

Và, có ai đi trách cái không thứ tự của một giấc mơ, có ai đo lường những thành tố tạo nên cảm xúc. Cơn mê và thế thôi! đời sống tràn ngập, vừa dịu dàng, ào ạt, như nắng về, như nước cuộn, để còn mãi gọi tiếng yêu đương.

Cảm xúc óng ả, không có lý do, không có lý luận, như ông lão bạc đầu gọi mãi tên người yêu cho đến hơi thở cuối cùng. Năm tháng thăng trầm, mùa hạ trôi đi, mùa thu về qua phố, mạch nước ngầm lưu giữ những nhịp đập khẻ khàng của trái tim có thể cạn kiệt nhưng tình yêu, không bao giờ mất đi, lưu giữ mãi, theo gió mãi cuốn đi cho dẫu có một ngày ta tan biến như vạt nắng mờ, xa khuất nẻo mây.

Xin hãy ngắm “hạ trắng” như ngắm một buổi chiều yêu đương; nhớ “hạ trắng” như nhớ một vạt áo xa xôi; mơ “hạ trắng’’ như những giấc mơ xinh xắn trong đời, gọi “hạ trắng” như gọi tên một người tình bạc đầu thương nhớ. Xin hãy để những âm điệu của hạ trắng len vào trong những giấc mơ, và xin hãy yêu, trải lòng, để hạ trắng len vào đời mình, cho dẫu áo xưa có nhàu nát, bạc tóc cuối đời, còn mãi gọi tên em, còn mãi gọi tên anh, còn mãi gọi tên nhau…

------Nhạc: Hạ Trắng------
Nguyên Đại

[1] Trịnh Công Sơn 1939-2001- Cuộc Đời Âm Nhạc Thơ Hội Hoạ và Suy Tưởng – Nhà Xuất Bản TP. HCM. Tr. 276

http://www.nhaccuatui.com/nghe?M=4EypFISVXf